Urząd Gminy Odrzywół - odrzywol.eu

Jak założyć organizację pozarządową?

Istnieje wiele rodzajów organizacji pozarządowych: partie polityczne, związki zawodowe, organizacje pracodawców i wiele innych. Jednak organizacjami pozarządowymi, które najpełniej urzeczywistniają ideę społeczeństwa obywatelskiego są stowarzyszenia i fundacje. Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. (Dz. U. z 2010 r, nr 234, poz. 1536 z późn. zm.) o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie zdefiniowała organizacje pozarządowe jako niebędące jednostkami sektora finansów publicznych, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, i niedziałające w celu osiągnięcia zysku, osoby prawne lub jednostki nieposiadające osobowości prawnej utworzone na podstawie przepisów ustaw, w tym fundacje i stowarzyszenia.

Stowarzyszenie czy fundacja?

Rodzaj organizacji pozarządowej jaką będziecie zakładali zależy od tego jakie cele Wam przyświecają i jakimi możliwościami dysponujecie. Do założenia fundacji niezbędny jest kapitał. Założyciel fundacji czyli fundator przeznacza część swego majątku na realizację pewnych celów społecznych, a także ustala statut i sposób realizacji przyjętych celów. W stowarzyszeniu zaś najważniejsi są sami jego członkowie, którzy zrzeszają się, aby realizować wspólne cele. Ponadto, do założenia stowarzyszenia nie jest potrzebny żaden majątek.

Założenie stowarzyszenia jest łatwiejsze z formalnego punktu widzenia niż założenie fundacji. Jednym z argumentów przemawiającym za założeniem stowarzyszenia jest fakt, że nie musi ono sporządzać rocznego sprawozdania ze swej działalności. Ponadto, stowarzyszenia w przeciwieństwie do fundacji mają prawo zabierania głosu w sprawach publicznych.

Kto może założyć stowarzyszenie?

Stowarzyszenie mogą założyć osoby pełnoletnie, które posiadają pełną zdolność do czynności prawnych. Osoby małoletnie (czyli od 16 do 18 lat), chociaż nie mogą samodzielnie zakładać stowarzyszenia, mogą do nich należeć. Mogą samodzielnie wybierać władze stowarzyszenia uczestnicząc w walnym zgromadzeniu członków stowarzyszenia. Niepełnoletni mogą być wybierani do władz stowarzyszenia pod warunkiem jednak, że w zarządzie oraz w organie kontroli wewnętrznej (który zwykle nosi nazwę komisji rewizyjnej) większość stanowić będą osoby pełnoletnie.

Jeżeli jednak nie posiadasz ukończonych 16 lat, również możesz zostać członkiem stowarzyszenia, ale wcześniej musisz uzyskać zgodę rodziców. Nie możesz jednak uczestniczyć w walnym zgromadzeniu członków i nie masz możliwości wybierania władz stowarzyszenia. Wyjątkiem są sytuacje, w których jednostka organizacyjna stowarzyszenia gromadzi samych małoletnich. Wtedy mogą oni korzystać ze wszystkich uprawnień, jakie przysługują dorosłym członkom stowarzyszenia, jednak tylko w zakresie wyboru władz tej jednostki.

Prawo do założenia stowarzyszenia przysługuje zarówno obywatelom polskim, jak i cudzoziemcom. Cudzoziemcy, aby założyć stowarzyszenie muszą posiadać stałe zameldowanie na terytorium naszego kraju. Cudzoziemcy, którzy nie mieszkają stale w Polsce, mogą jednak należeć do różnych stowarzyszeń, o ile założyciele stowarzyszenia będą tego chcieli i taką możliwość uwzględnią w statutach swoich stowarzyszeń.

Rodzaje stowarzyszeń

Zanim podejmiecie decyzję o założeniu stowarzyszenia należy zastanowić się, jakie cele Wam przyświecają i jakimi metodami będziecie je realizować. Od tego zależy bowiem wybór formy stowarzyszenia. Wyróżnia się bowiem dwa typy stowarzyszeń:

• stowarzyszenia rejestrowe,
• stowarzyszenia zwykłe.

Stowarzyszenia rejestrowe są najpopularniejszą formą stowarzyszeń. Posiadają one osobowość prawną, dzięki czemu mogą nabywać prawa i obowiązki. W praktyce oznacza to, że stowarzyszenie takie będzie mogło podpisywać umowy o wynajem lokalu, umowy o dzieło, umowę o pracę, gdy będzie chciało zatrudnić pracowników, a także posiadać własne konto bankowe. Stowarzyszenie, które posiada osobowość prawną jest bardziej wiarygodne i chociaż założenie stowarzyszenia rejestrowego niesie też ze sobą pewne obowiązki (np. konieczność dokonania rejestracji przez sąd), to może ono prowadzić wszechstronną działalność i w pełni realizować swoje cele.

Stowarzyszenie zwykłe ma bardziej nieformalny charakter. Nie posiada osobowości prawnej, a do jego założenia wystarczają trzy osoby (wg zasady tres faciunt collegium - czyli "trzej stanowią kolegium").

Stowarzyszenie zwykłe może być czasem pierwszym krokiem do założenia stowarzyszenia rejestrowego. Od stowarzyszenia rejestrowego różni się bardzo nieformalną strukturą, brakiem osobowości prawnej oraz możliwością pozyskiwania środków materialnych wyłącznie ze składek członkowskich.

Stowarzyszenie zwykłe założyć mogą trzy osoby, które na wspólnym zebraniu uchwalą regulamin działalności, zdecydują o nazwie stowarzyszenia, o jego siedzibie i wybiorą swojego przedstawiciela. Następnie, stowarzyszenie musi przesłać te informacje do starosty. Jeżeli w trakcie 30 dni od momentu otrzymania informacji o założeniu stowarzyszenia, nie zostanie ono powiadomione o zakazie działalności, może rozpocząć funkcjonowanie.

Zakładamy stowarzyszenie rejestrowe

Aby założyć stowarzyszenie rejestrowe musi zebrać się przynajmniej 15 osób (tzw. zebranie założycielskie). Muszą one podjąć uchwałę o powołaniu stowarzyszenia, uchwalić statut oraz wybrać komitet założycielski. Osoby, które zbiorą się na pierwszym zebraniu są członkami założycielami stowarzyszenia i do ich decyzji należy wybór komitetu przedstawicielskiego oraz uchwalenie statutu stowarzyszenia. Na zebraniu założycielskim musi zostać sporządzona lista obecności wszystkich członków założycieli, na której muszą być podane oprócz imion i nazwisk również dane dotyczące daty i miejsca urodzenia, oraz własnoręczne podpisy wszystkich założycieli.

Statut stowarzyszenia jest aktem prawnym, który "tworzy" stowarzyszenie. W statucie muszą się znaleźć wszystkie informacje dotyczące nazwy stowarzyszenia, struktury organizacyjnej i sposobu wyboru władz. Statut musi również wymieniać cele dla jakich powoływane jest stowarzyszenie oraz wskazywać sposoby ich realizacji.

W treści statutu powinny znajdować się obowiązkowo następujące elementy:

• nazwa stowarzyszenia, odróżniająca je od innych stowarzyszeń, organizacji i instytucji,
• teren działania i siedziba stowarzyszenia,
• cele i sposoby ich realizacji,
• sposób nabywania i utraty członkostwa, przyczyny utraty członkostwa oraz prawa i obowiązki członków,
• władze stowarzyszenia, tryb dokonywania ich wyboru, uzupełniania składu oraz ich kompetencje,
• sposób reprezentowania stowarzyszenia oraz zaciągania zobowiązań majątkowych, a także warunki ważności jego uchwał,
• sposób uzyskiwania środków finansowych oraz ustanawiania składek członkowskich,
• zasady dokonywania zmian statutu,
• sposób rozwiązania się stowarzyszenia.

Sposób, w jaki członkowie stowarzyszenia będą decydowali o tym, kto może należeć do stowarzyszenia i w jaki sposób będą czerpane fundusze niezbędne do jego działania, pozostawia się członkom stowarzyszenia. Pamiętać należy, że prawo polskie zabrania zakładania takich stowarzyszeń, w których członkowie są zmuszeni do bezwzględnego posłuszeństwa wobec władz stowarzyszenia.

Uwaga! Jeżeli będziecie chcieli, aby założone przez Was stowarzyszenie mogło ubiegać się o status organizacji pożytku publicznego, wówczas statut stowarzyszenia musi zawierać jeszcze dodatkowe postanowienia. Do najważniejszych możemy zaliczyć konieczność prowadzenia przez taką organizację pożytku publicznego działalności wyłącznie na rzecz ogółu społeczności lub określonej grupy podmiotów pod warunkiem jednak, że grupa ta jest wyodrębniona ze względu na szczególnie trudną sytuację życiową lub materialną w stosunku do reszty społeczeństwa. Ponadto, działalność ta musi być wyłączną i jedyną działalnością organizacji pozarządowej. Ponadto, stowarzyszenie, które zamierza tworzyć terenowe jednostki organizacyjne, jest zobowiązane określić w statucie strukturę organizacyjną i zasady tworzenia tych jednostek.

Po uchwaleniu statutu przyszli członkowie stowarzyszenia zebrani na pierwszym posiedzeniu muszą wybrać komitet założycielski. Zadaniem komitetu założycielskiego jest dokonywanie wszelkich czynności niezbędnych do zarejestrowania stowarzyszenia. Na zebraniu założycielskim musi również zostać sporządzony protokół z wyboru członków komitetu założycielskiego.

Stowarzyszenie zobowiązane jest również do posiadania następujących organów wewnętrznych:

• walnego zgromadzenia wszystkich członków stowarzyszenia - które jest najwyższą władzą stowarzyszenia. Podjęte w głosowaniu uchwały są wiążące dla pozostałych organów stowarzyszenia: zarządu i organu kontroli wewnętrznej.
• zarządu - który jest organem wykonawczym, wieloosobowym, reprezentującym stowarzyszenia we wszystkich czynnościach podejmowanych na zewnątrz,
• organu kontroli wewnętrznej - który powinien być organem kolegialnym np. komisja rewizyjna albo jednoosobowym, jak na przykład skarbnik.

Należy również pamiętać, że uchwała o powołaniu organów wewnętrznych może zostać podjęta już po zarejestrowaniu stowarzyszenia.

Rejestracja stowarzyszenia

W celu zarejestrowania stowarzyszenia komitet założycielski musi złożyć wniosek o rejestrację do sądu rejestrowego. Sąd rejestrowy to wydział gospodarczy sądu gospodarczego, znajdujący się przy sądzie rejonowym. W chwili obecnej istnieje 27 wydziałów KRS. Krajowy Rejestr Sądowy jest jawny, każdy ma prawo dostępu do zawartych w nim danych.

W Krajowym Rejestrze Sądowym istnieją trzy rodzaje rejestrów:

1. rejestr przedsiębiorców,
2. rejestr dłużników niewypłacalnych,
3. rejestr stowarzyszeń, fundacji oraz innych organizacji społecznych i zawodowych.

Wniosek o rejestrację stowarzyszenia składany jest na specjalnym formularzu do którego muszą być dołączone następujące załączniki (również na specjalnych formularzach):

• lista członków założycieli, na której będą umieszczone ich imiona, nazwiska, rok urodzenia, miejsce zamieszkania oraz własnoręczny podpis
• informacje o zarządzie i organie kontroli wewnętrznej (o ile władze stowarzyszenia zostały już wybrane).

Ponadto, do wniosku o rejestrację składamy inne niezbędne dokumenty:

• statut stowarzyszenia,
• protokół z wyboru komitetu założycielskiego oraz informacje o adresie tymczasowym stowarzyszenia.

Uwaga! Wniosek o założenie stowarzyszenia oraz inne niezbędne formularze możesz znaleźć na stronach internetowych Ministerstwa Sprawiedliwości www.ms.gov.pl

Uwaga! Wszystkie dokumenty wraz z wnioskiem i załącznikami powinny być podpisane przez wszystkich założycieli stowarzyszenia i złożone w sądzie w liczbie dwóch egzemplarzy (sąd wymaga czasem dwóch egzemplarzy ze względu na to, że komplet tych dokumentów musi przesłać do organu nadzorującego stowarzyszenie). Wszystkie dokumenty powinny być oryginałami lub kopiami notarialnie poświadczonymi.

Zgłoszenie stowarzyszenia do Krajowego Rejestru Sądowego jest wolne od opłat. Jeżeli jednak będziemy potrzebowali odpisu z rejestru, w celu uzyskania numeru statystycznego REGON lub założenia konta bankowego, za każdy odpis zapłacimy obecnie 60 zł.

Rejestracja przez sąd rejestrowy równoznaczna jest z wpisem do Krajowego Rejestru Sądowego i od momentu zarejestrowania przez KRS stowarzyszenie uzyskuje osobowość prawną i może podejmować różnorodne czynności prawne.

Sąd powinien rozpatrzyć wniosek o rejestrację niezwłocznie, maksymalnie ma na to 3 miesiące. Jeżeli jednak wniosek będzie zawierał uchybienia formalne np. nie będzie wszystkich podpisów członków założycieli, albo we wniosku nie będzie wskazana tymczasowa siedziba stowarzyszenia, sąd może wezwać do usunięcia tych uchybień, a wtedy termin dokonania wpisu może się wydłużyć.

Zanim sąd rejestrowy wyda postanowienie o rejestracji stowarzyszenia, bada czy jego statut jest zgodny z prawem. Z wnioskiem o założenie stowarzyszenia wraz z pozostałymi dokumentami musi zapoznać się także starosta powiatowy (lub prezydent miasta na prawach powiatu), który będzie nadzorował działania stowarzyszenia jako tzw. organ nadzorujący. Podobnie jak sąd, organ nadzorujący sprawdza czy organizacja została założona zgodnie z prawem i czy jej statut jest zgodny z przepisami prawa. Organ nadzorujący ma na to 14 dni. Po stwierdzeniu przez sąd zgodności statutu z przepisami prawa oraz stwierdzeniu, że założyciele stowarzyszenia spełniają niezbędne warunki, sąd wydaje postanowienie o zarejestrowaniu stowarzyszenia. Warto pamiętać, że za każdym razem gdy stowarzyszenie będzie chciało wprowadzić jakiekolwiek zmiany w statucie, trzeba będzie zawiadomić o tym sąd rejestrowy, składając odrębny wniosek o zmianę danych.

Sąd po rozpatrzeniu wniosku o rejestrację i pozostałych dokumentów, może zdecydować o odmowie dokonania rejestracji. Przyczyną odmowy może być niespełnienie przez stowarzyszenie warunków określonych w ustawie Prawo o stowarzyszeniach. Wydając postanowienie o odmowie dokonania rejestracji sąd referendarski musi podać w orzeczeniu przyczynę wydania takiego postanowienia. W takiej sytuacji wnioskodawcom przysługuje skarga do sądu rejestrowego w ciągu 7 dni od daty doręczenia postanowienia. Gdyby sąd nadal podtrzymywał postanowienie o odmowie rejestracji, wnioskodawcom przysługuje skarga do sądu okręgowego.

Majątek stowarzyszenia

Stowarzyszenie nie potrzebuje majątku aby zacząć funkcjonować, jednak żeby realizować swe cele, nierzadko będzie potrzebowało środków finansowych. Istnieje kilka sposobów na pozyskiwanie funduszy. Wymienimy najważniejsze z nich:

• składki członkowskie - to najpopularniejszy sposób, często jednak niewystarczający,
• darowizny, spadki, zapisy - ponieważ stowarzyszenie posiada osobowość prawną, tak samo jak osoba fizyczna może zostać obdarowana przez osobę prywatną lub instytucję. Darczyńca może odliczyć od dochodu przekazaną sumę w zeznaniu podatkowym. Osoby fizyczne mogą dokonywać odliczeń do wysokości 350 złotych, a osoby prawne do 10 proc. dochodu. Może również otrzymywać środki finansowe lub rzeczowe w drodze dziedziczenia,
• zbiórki publiczne,
• działalność gospodarcza - stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą, jednak dochód uzyskiwany przez stowarzyszenie może być przeznaczony wyłącznie na realizację celów statutowych stowarzyszenia. Dochód nie może być przeznaczony na wynagrodzenie członków stowarzyszenia.
• dotacje - stowarzyszenie może otrzymywać od organów administracji publicznej państwowej i samorządowej dotacje, czyli wsparcie finansowe. Jednak, żeby móc dostać taką dotację, stowarzyszenie musi wziąć udział w konkursie organizowanym przez gminy (wójta, burmistrza) lub powiat na najlepszy projekt z zakresu realizacji tego zadania przez gminę, powiat lub województwo.

Nadzór nad stowarzyszeniem

Pomimo tego, że stowarzyszenia są instytucjami samodzielnie określającymi swoje cele i sposoby działania, muszą one funkcjonować zgodnie z prawem, a instytucją powołaną do nadzorowania stowarzyszeń są starostowie lub prezydenci miast w przypadku miast na prawach powiatu. W ramach swych uprawnień nadzorczych starosta może kontrolować działania stowarzyszenia np. domagać się odpisów uchwał walnego zgromadzenia członków, a w razie stwierdzenia, że podejmowane działania są niezgodne z prawem lub naruszają postanowienia statutu może domagać się usunięcia nieprawidłowości, wprowadzenia stosownych zmian lub nawet wystąpić do sądu o rozwiązanie stowarzyszenia.

Zanim jednak stowarzyszenie zostanie rozwiązane przez sąd, organ nadzorujący może udzielić ostrzeżenia władzom stowarzyszenia i domagać się zmian w sposobie działania organizacji.

Rozwiązanie stowarzyszenia

Stowarzyszenie może być rozwiązane w różnorodny sposób. Decyzja o rozwiązaniu stowarzyszenia zależy przede wszystkim od woli członków stowarzyszenia, a sposób rozwiązania stowarzyszenia musi być przewidziany w statucie. O rozwiązaniu stowarzyszenia decyduje najczęściej walne zgromadzenie, jako najwyższa władza stowarzyszenia. Stowarzyszenie może być również rozwiązane postanowieniem sądu, gdy organ nadzorujący stwierdzi, że stowarzyszenie w sposób rażący lub uporczywy narusza prawo lub statut. Jednak organ nadzorujący chcąc rozwiązać stowarzyszenie musi udowodnić, że nie ma warunków do przywrócenia działalności zgodnie z prawem lub statutem.

Uwaga! Wszystkie ustawy możesz znaleźć na stronie internetowej Sejmu Rzeczypospolitej www.sejm.gov.pl.